Rozwód w UE
Rozwód w UE staje się coraz częstszym tematem zainteresowania, szczególnie w kontekście rozwodów międzynarodowych. Wzrost mobilności obywateli Unii Europejskiej oraz brak granic wewnętrznych prowadzą do częstszych małżeństw osób o różnych obywatelstwach. Ponad 8 milionów Europejczyków mieszka w kraju UE innym niż ich ojczyzna. To powoduje wzrost liczby małżeństw i rozwodów międzynardowych.
Statystyki rozwodów i małżeństw w UE w 2023 roku
W 2023 roku w Unii Europejskiej zawarto około 1,8 miliona małżeństw. W tym samym czasie orzeczono około 700 tysięcy rozwodów. Najwięcej rozwodów miało miejsce w:
- Niemczech – 129 tysięcy,
- Hiszpanii – 77 tysięcy,
- Francji – 62 tysiące.
Z kolei najmniej rozwodów odnotowano na Malcie – około 700–800 rocznie. Warto jednak brać po
Rozwód międzynarodowy w UE – co warto wiedzieć?
Rozwód międzynarodowy występuje wtedy, gdy:
- małżonkowie mają odmienne obywatelstwo (np. Polka z Niemcem mieszkają razem w Niemczech ) – czyli jedno z małżonków, jest obcokrajowcem lub
- małżonkowie mieszkają w różnych Państwach UE ( np. mąż Polak mieszka we Francji, żona Polka mieszka we Włoszech) lub
- małżonkowie mieszkają w Państwie UE, którego nie są obywatelami (np. Polacy mieszkający w Hiszpanii) – czyli oboje są cudzoziemcami.
W takich przypadkach możliwe jest zastosowanie prawa różnych krajów UE. Każdy z małżonków może powołać się na inne przepisy.
Systemy prawne w państwach UE różnią się między sobą. Dlatego wybór jurysdykcji wpływa na przebieg, koszty i czas trwania postępowania rozwodowego.
Rozwód w UE – często zadawane pytania
W którym państwie UE mogę wnieść pozew o rozwód?
Które państwo UE ma najkorzystniejsze regulacje prawne?
Przepisy którego państwa UE umożliwią mi szybki i tani rozwód?
Rozwód w UE – jak wybrać odpowiednie państwo?
Osoby planujące rozwód w UE powinny ustalić:
- prawo właściwe dla rozwodu lub separacji,
- sąd właściwy dla rozwodu lub separacji,
- najbardziej korzystny system prawny dostępny w UE.
Prawo właściwe przy rozwodzie – jak to działa?
Normy określające, gdzie można wnieść pozew o rozwód w UE, to tzw. normy prawa kolizyjnego. Prawo kolizyjne wskazuje, który kraj ma prawo rozpoznać sprawę rozwodową. Dzięki tym przepisom wiadomo, gdzie można wnieść pozew. Celem przepisów kolizyjnych jest ustalenie prawa właściwego dla danej sytuacji międzynarodowej. Dzięki nim ustalisz, które państwo rozpatrzy Twój rozwód w UE.
Najważniejsze przepisy prawa kolizyjnego
Dwa kluczowe rozporządzenia regulują prawo właściwe przy rozwodzie międzynarodowym w Unii Europejskiej:
- Rozporządzenie 2201/2003 (Bruksela II bis) – określa zasady jurysdykcji w sprawach małżeńskich i rodzicielskich.
- Rozporządzenie 1259/2010 (Rzym III) – dotyczy wyboru prawa obowiązującego przy rozwodzie i separacji prawnej.
Te akty prawne pomagają ustalić, gdzie i według jakiego prawa zostanie przeprowadzony Twój rozwód w UE.
1. Rozporządzenie Bruksela II bis – obowiązuje w Polsce
Rozwód w UE regulowany jest przez rozporządzenie Bruksela II bis. Weszło w życie 1 marca 2001 roku. W Polsce obowiązuje od 1 maja 2005 roku.
Rozporządzenie określa, który kraj Unii Europejskiej może rozpatrzyć sprawę rozwodową. Nie wskazuje jednak konkretnego sądu. Jurysdykcja zależy od przepisów proceduralnych danego państwa. W Polsce jurysdykcję w sprawach o rozwód reguluje Kodeks postępowania cywilnego, a dokładnie art. 1103 i następne.
Zgodnie z art. 3 Bruksela II bis, strona składająca pozew może wybrać jeden z siedmiu równorzędnych krajów UE. Wystarczy, że spełnia przynajmniej jedno z określonych kryteriów.
Dzięki temu rozwiązaniu możliwy jest wybór kraju, gdzie rozwód przebiegnie szybciej lub łatwiej. Może to prowadzić do nadużyć.
Pojawia się zjawisko „pędu do sądu”. Oznacza to, że lepiej poinformowany małżonek może szybciej złożyć pozew. Dzięki temu skorzysta z prawa kraju, który mu bardziej sprzyja.
Aby ograniczyć te problemy, UE wprowadziła kolejne przepisy. Jest to rozporządzenie Rzym III, dotyczące prawa właściwego dla rozwodu i separacji.
2. Rozporządzenie Rzym III – nie dotyczy Polski
W 2010 roku czternaście państw UE przyjęło rozporządzenie Rzym III (nr 1259/2010). Dotyczy ono zasad wyboru prawa przy rozwodzie lub separacji. Zgodnie z przepisami, małżonkowie mogą uzgodnić, które prawo krajowe będzie miało zastosowanie.
Rozporządzenie weszło w życie w czerwcu 2012 roku. Jego celem było ułatwienie międzynarodowych spraw o rozwód w UE. Wprowadza większą pewność prawną, przewidywalność i elastyczność dla par z różnych krajów.
Wśród państw, które przyjęły rozporządzenie, są: Belgia, Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Austria, Portugalia, Rumunia i Słowenia. Dołączyły później także Litwa (2014) i Grecja (2015).
Polska nie przystąpiła do rozporządzenia. Oznacza to, że jego przepisy nie mają zastosowania w sprawach rozwodowych z udziałem obywateli Polski. W przypadku rozwodu międzynarodowego z udziałem Polaków stosuje się inne zasady.
3. art. 54 Prawo Prywatne Międzynarodowe – prawo właściwe
W przypadku rozwodu w UE prawo właściwe ustala się według przepisów danego państwa. W Polsce decyduje o tym artykuł 54 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe (PPM).
Ten przepis służy do ustalenia prawa materialnego, czyli które prawo rozwodowe (np. polskie, niemieckie, włoskie) należy zastosować do rozpoznania sprawy rozwodowej.
Przykład: Polski sąd może rozpoznać sprawę, ale stosuje prawo włoskie, jeśli tak wynika z art. 54 PPM.
Podstawą jest wspólne obywatelstwo małżonków w momencie złożenia pozwu o rozwód. Jeśli małżonkowie mają różne obywatelstwa, kluczowe staje się ich wspólne miejsce zamieszkania w chwili złożenia pozwu.
Gdy brak jest także wspólnego zamieszkania, bierze się pod uwagę państwo ostatniego wspólnego pobytu. Nie ma przy tym znaczenia, jak długo trwał ten pobyt. Artykuł 54 PPM nie wprowadza ograniczeń czasowych, w przeciwieństwie do przepisów Rzym III czy Bruksela II bis.tnego międzynarodowego.
Kiedy polski sąd ma jurysdykcję?
Art. 1103 i następne KPC – jurysdykcja krajowa
Te przepisy określają, czy polski sąd w ogóle może rozpoznać sprawę rozwodową z elementem zagranicznym. Tu mówimy o przynależności sprawy do sądu danego państwa.
Przykład: Nawet jeśli małżonkowie są Włochami, a jedno z nich mieszka w Polsce, polski sąd może mieć jurysdykcję.
Polski sąd może rozpoznać sprawę o rozwód, gdy:
- Oboje małżonkowie są obywatelami polskimi, bez względu na miejsce zamieszkania.
- Jedno z małżonków mieszka w Polsce, a oboje są obywatelami polskimi.
- Pozwany mieszka lub przebywa w Polsce.
- Powód (osoba składająca pozew) mieszka w Polsce co najmniej rok bezpośrednio przed złożeniem pozwu, albo 6 miesięcy, jeśli jest obywatelem polskim.
- Strony miały ostatnie wspólne miejsce zamieszkania w Polsce, a jedno z nich nadal tam mieszka.
To oznacza, że sądy w Polsce mogą rozpatrzyć rozwód w wielu sytuacjach – nawet jeśli małżonkowie przebywają za granicą.
Poznaj zalety i etapy eRozwodu
SPRAWDŹ JAK MOŻEMY CI POMÓC