Rozwód w UE – które państwo wybrać?


Jeżeli małżonkowie mają różne obywatelstwa lub mieszkają w różnych państwach UE, albo mieszkają w państwie UE, którego nie są obywatelami – czyli oboje są cudzoziemcami, jednak chcą złożyć pozew o rozwód w UE, zazwyczaj pojawia się pytanie: które państwo wybrać? Oto kilka ważnych informacji, które pomogą wam podjąć właściwą decyzję.

Jak wybrać kraj do złożenia pozwu o rozwód?

Rozporządzenie UE – Bruksela II bis, a dokładniej art. 3, określa zasady jurysdykcji krajowej w sprawach rozwodowych. Zasady te przedstawiają pełny zestaw kryteriów, na podstawie których ustala się państwo, którego sądy będą właściwe w danej sprawie o rozwód.

Oto, co warto wiedzieć:

  • Kraj obywatelstwa: Możecie złożyć pozew w kraju, którego jedno z was jest obywatelem.
  • Kraj zamieszkania: Możecie złożyć pozew w kraju, w którym jedno z was mieszka od co najmniej roku.

Rozwód w UE – Jak działa Bruksela II bis?

Bruksela II bis jest rozporządzeniem, które pomaga określić, który kraj UE jest właściwy do rozpatrzenia pozwu o rozwód. Art. 3 tego rozporządzenia wymienia kryteria, które muszą być spełnione, aby ustalić jurysdykcję.

Obiektywnym łącznikiem, na który powołuje się rozporządzenie Bruksela II bis jest łącznik zwykłego pobytu i łącznik obywatelstwa.

Kryteria te są równorzędne, co oznacza, że żadne z nich nie jest nadrzędne wobec innych. W przypadkach, gdy spełnione są kryteria dla różnych państw członkowskich, możliwe powołanie się na łącznik obywatelstwa lub miejsca zwykłego pobytu obojga małżonków. Powód dokonuje wyboru podstaw jurysdykcji inicjując postępowanie w sądzie danego państwa.

  • Równorzędność zasad: Wszystkie podstawy jurysdykcji są równorzędne, co oznacza, że możecie mieć wybór, w którym kraju złożyć pozew.
  • Kto pierwszy, ten lepszy: Jeśli obydwoje złożycie pozew w różnych krajach UE, rozpatrzony zostanie ten pozew, który został złożony jako pierwszy.

Kryteria wyboru państwa

Rozporządzenie UE – Bruksela II bis określa zasady jurysdykcji krajowej w sprawach rozwodowychwedług obiektywnych łączników:

  • Łącznik zwykłego pobytu – art. 3 ust. 1 lit. a tiret 1-5. : Miejsce, w którym znajduje się centrum życia osoby.
  • Łącznik obywatelstwa – art. 3 ust. 1 lit. b.: Kraj, którego obywatelstwo posiada jedna lub obie strony.

Zwykłe miejsce pobytu małżonków

Pojęcie zwykłego pobytu nie zostało wyjaśnione w przepisach rozporządzenia Bruksela II bis i podlega wykładni autonomicznej. Przyjmuje się, że jest to miejsce, w którym znajduje się centrum życia osoby, uwzględniając:

  • Sytuację osobistą, rodzinną oraz zawodową
  • Czas trwania pobytu

Obywatelstwo małżonków

W zakresie ustalania obywatelstwa, zgodnie z art. 2 Konwencji w sprawie kolizji ustaw o obywatelstwie, zasadnicze znaczenie ma prawo krajowe. W przypadku Polski należy odwołać się do ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Rozporządzenie nie rozstrzyga kwestii podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa.

Wyjątek: Wielka Brytania i Irlandia

W Wielkiej Brytanii i Irlandii stosuje się pojęcie „domicile” zamiast obywatelstwa. „Domicile” oznacza istnienie prawnego i faktycznego związku osoby z danym terytorium. Nie może ono odnosić się do więcej niż jednego państwa.

Wspólne podwójne obywatelstwo małżonków

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że w przypadkach wspólnego podwójnego obywatelstwa małżonków sąd, do którego wniesiono sprawę, powinien uwzględnić fakt posiadania obywatelstwa innego państwa członkowskiego. Małżonkowie mogą wybrać sąd któregoś z tych państw.

Wybór państwa, a nie konkretnego sądu

Na podstawie art. 3 Brukseli II bis ustala się państwo, którego sądy będą właściwe do rozpatrzenia sprawy o rozwód. Rozporządzenie pozwala jedynie określić państwo członkowskie, którego sądy sprawują w danym przypadku jurysdykcję, a nie konkretny sąd właściwy rzeczowo i miejscowo w sprawie. Decyzja w tej kwestii zależy od zasad proceduralnych obowiązujących w danym kraju UE.

Rozwód w UE – Przykład

Wyobraźmy sobie taką sytuację:

  • Mąż: Polak, pracuje i mieszka w Wielkiej Brytanii.
  • Żona: Włoszka, pracuje i mieszka w Niemczech.

Mąż może złożyć pozew w Polsce lub Wielkiej Brytanii (jeśli mieszka tam co najmniej rok). Zona we Włoszech lub Niena łączniku wspólnego obywatelstwa i jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zwykłego pobytu obojga małżonków. Inicjując postępowanie w sądzie danego państwa powód dokonuje wyboru podstaw jurysdykcji.


Według art. 3 rozporządzenia Bruksela II bis powód może wybrać państwo, a wraz z nim sąd do którego wniesie pozew o rozwód. Pozew o rozwód można wnieść do sądu państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu lub  mieli ostatnio zwykły pobyt, jeżeli jedno z małżonków nadal ma tam zwykły pobyt, bądź sądu państwa zwykłego miejsca pobytu strony przeciwnej, albo miejsca w którym którykolwiek z małżonków ma zwykły pobyt, a także w którym wnoszący pozew ma zwykły pobyt i prze¬bywa minimum rok, lub jest jego obywatelem i przebywa minimum 6 miesięcy. Do sądu państwa, którego obydwoje małżonkowie mają obywatelstwo.

Kryteria wyboru państwa dla rozwodu

Małżonkowie mogą wnieść pozew o rozwód w sądach państwa członkowskiego

1. zwykłego miejsca pobytu obojga małżonków

  • Brak precyzyjnego wymogu dotyczącego długości pobytu:
    Brak minimalnego czasu trwania zwykłego pobytu obojga małżonków w danym kraju przed wniesieniem pozwu o rozwód.
  • Niewymagany wspólny pobyt małżonków:
    Małżonkowie nie muszą mieszkać razem w jednym domu. Wystarczające jest, aby oboje przebywali w granicach tego samego kraju, nawet jeśli mieszkają w różnych miastach.
  • Elastyczność w interpretacji miejsca pobytu:
    Małżonkowie mają możliwość wyboru kraju, w którym zamierzają przeprowadzić rozwód, bez konieczności spełniania restrykcyjnych wymogów dotyczących wspólnego zamieszkania.

2. w którym małżonkowie mieli ostatnio zwykły pobyt, jeżeli jeden z małżonków nadal ma tam zwykły pobyt

  • Nieprzerwany pobyt małżonka, który pozostał w kraju:
    Małżonek, który pozostaje w państwie, gdzie oboje małżonkowie przebywali, musi wykazać, że jego pobyt był nieprzerwany, aby spełnić wymagania jurysdykcyjne.
  • Zmiana miejsca pobytu a jurysdykcja:
    Jeśli małżonek przeniesie swój zwykły pobyt do innego państwa członkowskiego, a następnie wróci do poprzedniego kraju, może utracić prawo do wniesienia pozwu rozwodowego w tym kraju.
  • Ochrona małżonka pozostającego w kraju:
    Małżonek, który pozostał w kraju, nie powinien być zmuszony do ścigania partnera, który opuścił kraj, aby złożyć pozew rozwodowy w nowym miejscu pobytu.
  • Znaczenie przy krótkim stażu małżeńskim:
    Przy krótkim stażu małżeńskim istnieje ryzyko, że wnioskodawca może przenieść się do kraju z korzystniejszymi przepisami prawnymi, odczekać wymagany minimalny okres zamieszkania i tam wnieść wniosek o rozwód.

3. zwykłego miejsca pobytu strony przeciwnej

  • Ochrona pozwanego:
    W przeciwieństwie do krajowych przepisów, Bruksela II bis nie nadaje sądowi ogólnej właściwości jurysdykcyjnej. Pozwany jest chroniony przed zastosowaniem prawa państwa, z którym nie ma żadnych powiązań.
  • Właściwość jurysdykcyjna:
    Regulacje unijne mają na celu zapewnienie, że sprawa rozwodowa będzie rozpatrywana w państwie, z którym strony mają rzeczywisty związek, co minimalizuje ryzyko wykorzystania przepisów w sposób niekorzystny dla jednej ze stron.
  • Unikanie niekorzystnych przepisów:
    Dzięki ochronie wynikającej z Rozporządzenia Bruksela II bis, pozwany nie musi się obawiać, że będzie sądzony według prawa kraju, z którym nie jest w żaden sposób związany.

4. w którym którykolwiek z małżonków ma zwykły pobyt (w przypadku wspólnego wniosku)

  • Szeroka interpretacja „wspólnego wniosku”:
    Pojęcie to obejmuje sytuacje, w których oboje małżonkowie wspólnie składają wniosek o rozwód w jednym lub oddzielnych pismach procesowych.
  • Zgoda jednego z małżonków:
    „Wspólny wniosek” dotyczy również sytuacji, gdy jeden małżonek składa wniosek, a drugi wyraża na to zgodę, lub gdy drugi małżonek składa wzajemne żądanie rozwodu.
  • Brak zastosowania w przypadku sprzecznych wniosków:
    Jeśli jeden małżonek wnosi o rozwód, a drugi o unieważnienie małżeństwa, nie spełnia to definicji „wspólnego wniosku” i nie może być podstawą jurysdykcji w oparciu o ten przepis.
  • Podstawa jurysdykcji:
    Jest to mechanizm uwzględniający wolę obu stron i nie powinien być mylony ani z umową o jurysdykcję, ani z jurysdykcją wynikającą z wdania się pozwanego w spór.

5. w którym powód ma zwykły pobyt od przynajmniej roku bezpośrednio przed wniesieniem pozwu

  • Nieprzerwany pobyt przez co najmniej rok:
    Aby spełnić warunki jurysdykcyjne, pobyt małżonka w wybranym państwie musi trwać nieprzerwanie przez co najmniej 12 miesięcy.
  • Brak kwalifikacji dla przerywanych pobytów:
    Suma kilku krótszych pobytów, przerywana wyjazdami do innego kraju, nie spełnia wymogów definicji „zwykłego pobytu” zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a tiret 5 rozporządzenia.
  • Ważność ciągłości pobytu:
    Przerwy w pobycie mogą skutkować odrzuceniem wniosku o rozwód w danym państwie, dlatego istotne jest, aby pobyt był ciągły i nieprzerwany.

6. w którym powód ma zwykły pobyt, jeśli przebywał tam przynajmniej min. 6 miesięcy przed jego złożeniem i jest obywatelem danego państwa

  • Łącznik zwykłego pobytu i obywatelstwa:
    Małżonek, który powraca do kraju swojego obywatelstwa, może złożyć pozew rozwodowy dopiero po upływie 6 miesięcy od zamieszkania w tym kraju.
  • Ochrona osoby pozostałej we wspólnym miejscu pobytu:
    W przypadku art. 3 ust. 1 a tiret 2, celem jest ochrona małżonka, który pozostał w poprzednim wspólnym miejscu zamieszkania.
  • Prawa osoby, która wyemigrowała:
    Małżonek, który wyemigrował do innego kraju, ma prawo skorzystać z jurysdykcji nowego państwa, w którym obecnie przebywa.

7. którego obywatelami są oboje małżonkowie





Poznaj zalety i etapy eRozwodu

SPRAWDŹ JAK MOŻEMY CI POMÓC