Podział majątku

---

Podział majątku to jeden z kluczowych aspektów rozwodu, który często budzi najwięcej emocji i wyzwań. Niezależnie od tego, czy małżonkowie decydują się na rozstanie za porozumieniem stron, czy też sprawa trafia do sądu, ustalenie, co wchodzi w skład majątku wspólnego, a co należy do majątku osobistego i jak go sprawiedliwie podzielić, może okazać się skomplikowane.

Jaki to majątek?

Po zawarciu związku małżeńskiego powstają zazwyczaj trzy masy majątkowe, które w trakcie trwania małżeństwa mogą ulec wymieszaniu. W masie majątkowej małżonków wyszczególnić można:

• majątek osobisty żony,
• majątek osobisty męża,
• majątek wspólny.

Majątek osobisty – Rozliczenie nakładów

Majątek osobisty to dobra nabyte przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa, a także darowizny lub spadki, które otrzymał po zawarciu związku. W trakcie wspólnego życia majątek osobisty może być sprzedawany, zamieniany lub inwestowany w majątek wspólny. Na przykład:

• wybudowanie wspólnego domu na działce należącej do jednego z małżonków,
• sprzedaż odziedziczonego mieszkania w celu zakupu nowego, wspólnego lokalu.

W takich sytuacjach powstaje konieczność dokonania wzajemnych rozliczeń z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny i z majątku wspólnego na majątek osobisty. Podział majątku obejmuje te rozliczenia, co często prowadzi do konieczności ustalenia wartości wzajemnych nakładów.

Majątek wspólny

Majątek wspólny podlega podziałowi w przypadku rozwodu lub separacji, chyba że małżonkowie zdecydują się na rozdzielność majątkową (np. poprzez intercyzę). Do majątku wspólnego zalicza się m.in.:

• Wynagrodzenie za pracę i inne dochody z działalności zarobkowej obojga małżonków.
• Dochody z majątku wspólnego oraz majątków osobistych małżonków (np. czynsze z wynajmu nieruchomości).
• Pieniądze zgromadzone na wspólnych rachunkach bankowych.
• Ruchomości i nieruchomości nabyte w czasie małżeństwa (np. mieszkanie, samochód).
• Środki zgromadzone na funduszach emerytalnych (otwarty fundusz emerytalny – OFE).

Kredyt hipoteczny

Jeżeli małżonkowie mają wspólny kredyt hipoteczny, może to skomplikować podział majątku. Po rozwodzie jeden z małżonków może przejąć nieruchomość i zobowiązać się do spłaty kredytu, jednak wobec banku oboje małżonkowie pozostają dłużnikami. Umowa między małżonkami nie zwalnia drugiego z nich z odpowiedzialności za kredyt.

Przedawnienie roszczenia o podział majątku

Roszczenie o podział majątku wspólnego nie ulega przedawnieniu. Można je wytoczyć nawet po 15 latach od rozwodu. Jednak w takim przypadku trudniej będzie udowodnić np. nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny, ponieważ dokumenty mogą zaginąć, a świadkowie zapomnieć szczegółów.

---

Jak przeprowadzić podział majątku?

Małżonkowie mogą podzielić majątek w różnych momentach:

• Przed rozwodem – poprzez sąd rejonowy lub podpisanie umowy prywatnej.
• W trakcie rozwodu – przed sądem okręgowym lub na mocy umowy.
• Po rozwodzie – również przed sądem rejonowym lub w drodze umowy.

---

Postępowanie sądowe a podział majątku

W ramach postępowania sądowego ustalany jest skład oraz wartość majątku wspólnego. Sąd może skorzystać z opinii biegłego, aby określić wartość majątku. W takim postępowaniu:

• Sąd okręgowy – rozpatruje podział majątku, gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w sprawie rozwodowej.
• Sąd rejonowy – po rozwodzie małżonek może wnieść wniosek o podział majątku wspólnego. Wniosek powinien zawierać:
  • podstawę ustania wspólności majątkowej,
  • dokładny opis majątku podlegającego podziałowi,
  • propozycję podziału majątku (np. spłatę, sprzedaż mieszkania, podział fizyczny).
• Sąd polubowny – jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę i podpiszą odpowiednią umowę.

---

1. Postępowanie przed sądem okręgowym

Gdy przed sądem okręgowym toczy się sprawa o rozwód, jedna ze stron może do tego sądu również wnieść o podział majątku wspólnego. Sąd dokona podziału, jeżeli jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Warunkiem przeprowadzenia podziału jest odpowiedni wniosek jednego z małżonków. W sytuacji, gdy sąd jednak nie przeprowadzi podziału majątku wraz z orzeczeniem rozwodu, strona zainteresowana może, zaraz po uprawomocnieniu się orzeczenia, wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.

2. Postępowanie przed sądem rejonowym

Wniosek o podział majątku wspólnego należy złożyć do sądu rejonowego (wydział cywilny) właściwego dla miejsca położenia majątku. Aby wniosek był poprawny i skuteczny, powinien zawierać następujące elementy:

• Podstawę ustania wspólności majątkowej (np. rozwód, separacja).
• Wykaz majątku, którego dotyczy podział sądowy.
• Żądanie podziału majątku, które musi być wyraźnie określone w piśmie inicjującym postępowanie.

We wniosku można również zaproponować konkretne sposoby podziału majątku, takie jak:

• Przyznanie całego mieszkania jednemu z małżonków z jednoczesnym obowiązkiem spłaty drugiego.
• Sprzedaż mieszkania i podział otrzymanej kwoty między małżonków.
• Zamiana mieszkania na dwa mniejsze lokale.
• Fizyczny podział mieszkania na dwie części (o ile jest to technicznie możliwe).

3. Postępowanie przed sądem polubowny

Aby podział majątku został dokonany przez sąd polubowny, a nie państwowy, wymagany jest zapis na sąd polubowny. Oznacza to, że obie strony muszą zawrzeć odpowiednią umowę. W umowie powinny być jasno określone:

• Przedmiot sporu – czyli dokładny opis majątku, który ma zostać podzielony.
• Stosunek prawny, z którego wynika spór lub może wynikać w przyszłości (zgodnie z art. 1161 k.p.c.).

Strony mają prawo do:

• Wskazania stałego sądu polubownego – instytucji, która przeprowadzi postępowanie.
• Samodzielnego wyboru arbitrów – osoby, które będą rozstrzygać spór.

---

Podział majątku w drodze umowy

Podział majątku nie zawsze wymaga postępowania sądowego. Jeżeli małżonkowie są zgodni, mogą zawrzeć umowę, która może obejmować cały majątek lub jego część. Jeśli elementem majątku jest nieruchomość, umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Podział majątku w drodze umownej, z uwzględnieniem kosztów notariusza, bywa tańszym i szybszym rozwiązaniem niż postępowanie sądowe. W przypadku postępowania sądowego konieczne będzie uiszczenie opłat sądowych oraz, w niektórych przypadkach, powołanie biegłego. Sprawy sądowe mogą ciągnąć się przez wiele lat.

---